Satranç Nasıl Oynanır?

Satrancın Tarihçesi

Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır' da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır. Yine Çin' de, Mezopotamya' da ve Anadolu' da oynanmaktaydı. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3. ve 4. yüzyıllarda Hindistan’ da, oyuna ÇATURANGA denmesi ile başlar. Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan' dan kalmadır. Daha sonra satranç İran' a, onlardan Araplar' a, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa' ya yayılmıştır. Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena' nın ilk basılı satranç kitabında (1497) satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı. O zamandan bugüne kadar, satranç oyununun kuralları değişmeden gelmiştir. İspanya' dan sonra, İtalya, Fransa, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya' da satranç hızla yaygınlaştı. 15. yüzyılda İspanyol Lucena, 17. yüzyılda İspanyol El Greco, 18. yüzyılda Fransız Philidor' un satranç kitapları vardır. 19. yüzyıl sonlarında satrancın büyük yıldızları belirdi: Anderssen, Morphy, Rubinstein ve Steinitz. 1850' lerden başlayarak, güçlü oyuncuların katıldığı turnuvalar yapıldı. Sonunda, 1886' da o zamanın en kuvvetli iki satranç oyuncusu arasında, ilk dünya satranç şampiyonluk karşılaşması oynandı: Steinitz ve Zukertort. Steinitz bu maçı, 10 galibiyet, 5 beraberlik ve 5 yenilgi (+10 -5 =5) alarak kazandı. İlk resmi dünya satranç şampiyonu Wilhelm Steinitz' dir. Steinitz aynı zamanda, satrancı sistematik oynama kavramının da babasıdır. Steinitz' in teorisinin başlangıç noktası "Satrançta konumun özelliklerine uygun bir plan yaparak oynamak" tır. "Konumun Özellikleri" konusundaki görüş ve çalışmaları, modern satranç oyununun temelleri olmuştur. 1998' den sonra iki ayrı dünya şampiyonluğu kabul edilmeye başlanmıştır. Biri FIDE' nin (Dünya Satranç Federasyonu) düzenlediği dünya birinciliği turnuvasını kazanan dünya şampiyonu, diğeri de Profesyonel Satranççılar Birliğinin dünya şampiyonu. 2001 yılında FIDE' nin dünya şampiyonu V. Anand' dır, Profesyonel Satranççılar Birliğinin dünya şampiyonu da V. Kramnik' tir. Bu durum 2006 yılında FIDE Dünya Şampiyonu V. Topalov ve Klasik Dünya Şampiyonu V. Kramnik arasında oynanan maçtan sonra sona ermiş ve iki dünya şampiyonluğu ünvanı birleştirilmiştir. Vladimir Kramnik, halen "Mutlak Dünya Şampiyonu" ünvanını taşımaktadır. Dünya Satranç Şampiyonlarının hepsinin deha düzeyinde zekaları olduğu bilinmektedir. Bu dünya şampiyonlarından bazıları bilim ve matematik alanında da dünyanın önde gelen bilim adamlarından idiler. Emanuel Lasker matematikçi ve filozof idi. Dr. Max Euwe matematik doktorası sahibiydi ve matematik hocalığı yaptı. Mikhail Botvinnik mühendis ve daha sonra profesör olmuş, bilgisayar alanında çok değerli bilimsel çalışmalar yapmıştır.

Satranç Nasıl Oynanır?

Satranç, iki oyuncu arasında oynanan bir zeka oyunudur. Bu oyun satranç tahtası denilen 8x8' lik kare bir alan üzerinde satranç taşları ile oynanır. Toplam 64 karenin yarısı siyah, yarısı beyaz renklerden oluşur. Taraflar beyaz ve siyah renkli taşları alırlar, her oyuncunun bir seferde bir hamle yapmasıyla oyun gelişir. Oyunun başında beyaz ve siyahların 16 taşı bulunur. Bunlar bir Şah, bir Vezir, iki Kale, iki Fil, iki At ve sekiz Piyon' dan oluşur. Oyunun amacı karşı tarafın şahını mat etmektir. Satranç takımları, ahşap veya plastik olabilmektedirler. Ayrıca farklı seçeneklerde pek çok model bulunmaktadır. Oyunun amacı rakip şahı mat etmektir. Bunun anlamı rakip şahın bulunduğu karenin tehdit altında bulunması ve tehdit altında olmayan bir kareye kaçış yada tehdidi engelleyecek başka bir hamlesinin olmamasıdır. Eğer bir oyuncunun şahının bulunduğu kare tehdit altında olmadığı halde bu oyuncunun legal hamlesi kalan tek taşı şahı ise ve de şahının tehdit altında olmayan bir kareye yapabileceği bir hamlesi yoksa oyun pat olur, yani berabere biter. Ayrıca oyun herhangi bir anda oyunculardan birinin yenilgiyi kabul etmesi veya bir oyuncunun beraberlik teklif etmesi ve diğerinin de bunu kabul etmesiyle de sona erebilir. Oyun sırasında taşları avantajlı yerlere yerleştirerek rakibin hareketini kısıtlamak ve rakibin taşlarını almak yoluyla gücünü azaltmak esastır. Her taş, kurallara göre ulaşabileceği bir karedeki rakip taşın bulunduğu kareye yerleşerek, yerinden ettiği taşı oyun dışı bırakma gücüne sahiptir, buna taş almak denir. Alınan taş oyuna bir daha geri dönemez ancak bulunduğu hattın son karesine varan bir piyon, oyun haricinde bulunsun bulunmasın, arzu edilen başka bir taşla değiştirilebilir. Oyunda Şah engel olmadıkça 1 kare şeklinde ileri geri sağa sola ve çaprazlara gidebilir. Vezir engel olmadıkça sınırsız bir şekilde yatay düz ve bulunduğu karenin renginde çapraz gidilebilir. Kale engel olmadıkça sınırsız bir şekilde düz ve yatay gidebilir. Fil engel olmadıkça bulunduğu karenin renginde çapraz gidilebilir. At ise "L" harfi şeklinde gider (L harfi yatay veya geri olabilir ) 3 adım ilerleyebilir, taşların üstünden atlayabilir. Piyonlar ise düz 1 kare hareket ederler. İsteğe bağlı olarak ilk defa oynanıyorsa 2 kare oynayabilir.

Rok Yapmak

Şah ve Kaleyle yapılan 2 hamlenin oluşumundan oluşan tek bir harekettir. Oyunda en fazla bir defa yapılabilir. Arada başka hiçbir taş yoksa ve şah ile kale hiç oynamamışlarsa ve şah tehdit altında değilse, Rok yapmak için Şah Kaleye doğru iki hamle atar. Aynı hamlenin devamı olarak, Kale Şahın üzerinden atlar ve yanına yerleştirilir. Şahın geçeceği karelerin de tehdit altında olmaması gerekir. Şahla, vezir tarafındaki kaleyle yapılan roka, uzun rok, şahla şah tarafındaki kalenin yaptığı roka ise kısa rok denir. Satranç Notasyonu Satrançta genel olarak cebirsel notasyon kullanılmaktadır. Satranç tahtasında düşey sütunlarda birer harf (a, b, c, d, e, f, g, h) ve yatay sütunlara birer sayı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ) konulur. Böylece her kare bir harf ve bir de sayı ile belirlenmiş olur. Örneğin, sol alt kare a1, sağ üst kare de h8 ile belirtilir.